-:- OM SWASTYASTU -:-
Blog ini merupakan pengembangan dari 'Media Pendidik dan Pendidikan'
http://mudiartana.blogspot.com

Mengenai Saya

Foto saya
Merupakan tugas pokok guru untuk berbagi pengetahuan

Pengikut

Minggu, 25 Desember 2011

GONG BERUK RING BANGLE


Terompong beruk wantah piranti lelanguan utawi kalengengan kinucap gamelan sane kalintang let. Kawastanin Terompong Beruk santukan wantah beruk sane keanggen pelawah terompong inucap. Kawiaktian ipun sane kinucap terompong wantah sinalih tunggil reramon gong sane abarung. Terompong sane aken wantah kalakarin antuk perunggu. Sakewanten yaning terompong beruk kalakarin antuk taru lekukun utawi taru sane liyanan, kapindayang kadi daun – daun curing, kapalawahin antuk beruk. Wigunan beruk sane keangge pelawah mangdene suaran terompong inucap masiur ngalun maombakan. Punika awanan terompong sane ngangge pelawah beruk kewastanin “Terompong Beruk”.

Mangdene jangkep abarung piranti gamelan sane kalintang let puniki malih kapitegepin antuk gangsa, curing, riong, jublag, jegog, kempli, tawa-tawa. Samian punika taler kalakarin antuk taru, pelawah ipun taler antuk beruk. Sane keangge pelawah gong mangdene suaran ipun ageng, keangge woh waluh sane kalintang ageng. Yan cengceng ipun kalakarin antuk besi rusak – rusakan singkal utawi kejen, utawi antuk besi sane liyanan. Kendang ipun pateh sekadi kendang gong tulen. Jangkep sampun pirantinipun sane mitegepin terompong beruk inucap. Dwaning sampun jangkep, usan mawasta terompong beruk raris kawastanin Gong Beruk.

Kabanda antuk pakibeh aab jagat, mangdene suaran gong beruk inucap sayan jangih, raris taru-taru daun terompong miwah curing inucap samian kagentosin antuk besi. Yan sapesira ugi, saha sane ipidan menawi ta pegentosan puniki kakardinin, awanan wenten kawarisin kantos mangkin gong beruk sane ngangge besi daun – daun gamelan inucap.

Kawentenan sinalih tunggil Gong Beruk ring Bali kangin sane kantos mangkin kantun kapiara utawi kaupapira wantah Gong Beruk sane wenten ring Banjar Bangle, Desa Bunutan, Kecamatan Abang, Kabupaten Karangasem. Banjar Bangle genah ipun wantah ring dasar ebengan Gunung Lempuyang sisi kaler. Banjar Bangle wantah ring pegunungan kaiterin antuk bukit sane asri yan inargamayang pinaka tameng, nawengin sekancan bigena sane pacang ngarubeda kulawarga krama Banjar Bangle. Punapi awanan kantos mawasta Banjar Bangle? Manut katuturan para penglisir Banjar saking turun temurun mawosang wantah akadi puniki. Duk rihin, wenten sinalih tunggil kulawarga Desa Pakraman Sega, murunang dewek ngarya pondokan ngele saking palemahan desa, sawetara wenten tigang kilometer saking Desa Pakraman Sega. Ring genahe sane anyar puniki kulawarga inucap makarya umah miwah pewaregan, raris irika ipun magnenah mapumahan. Genahe puniki wantah ring betenan Pakraman Sega. Akeh kulawargane sane tiyosan mawosang utawi ngerimikang parindikan punika. Raris risajroning paruman desa, wenten raris pamutus bawos ring paruman. “Baang iya ngele” maumah ditu. Dwaning asapunika raris genahe sane anyar puniki raris kawastanin Bangle, saking Sandiswara baang ngele.

Krama Banjar Bangle sekadi mangkin ngawaris Pura Panyungsungan desa inggih punika Pura Pemaksan Bangle magenah ring telenging palemahan Banjar Bangle. Tiyosan ring punika taler wenten Pura – pura Ibu, Pura Dadia, miwah pura sane liyanan. Sane malingga ring Pura Pemaksan Bangle wantah Ida Bhatara Bagus Pemaksan pinaka oka Ida Bhtara Lingsir sane mastana rig Pura Puseh Desa Sega. Pujawali ring Pura Pemaksan Bangle wantah nemonin Purnamaning Sasih Katiga.

Nyaliksikin kawentenan babad desa utawi banjar taler nyeliksik paembasan kadi Gong Beruk sane kalintang katengetang wantah dahat sukil, santukan nenten wenten kapangguh ilikita utawi prasasti sane kapangguh. Yadiastu asapunika merdi paembasan Gong Beruk ring Banjar Bangle, wenten kapangguh tutur utawi satwa kasatuayang turun – temurun antuk para tetua utawi panglingsir warga sane sampun kawistara pauningannyane patut kagega. Sekadi punapi sane kacaritayang antuk I Wayan Sanu sinalih tunggil panglingsir warga Bangle, kasarengin antuk panglingsir tiyosan sekadi Kelihan Banjar Bangle sareng Jero Mangku Pura Pemaksan Bangle mawosang sekadi puniki :

“Duk rihin, rikala warga Banjar Bangle sampun puput ngawangun palinggih Pura Pemaksan Bangle, patut kemargiyang upacara yadnya luwire : Melaspas, Resigana, Nagingin lantur Pujawali. Rikala krama Bangle ngemargiang upacara yadnya / Dewa Yadnya, patut karentebin antuk tetabuhan utawi gamelan, taler sasolahan wali sane kawaris utawi kabakta saking genahe pecak wantah saking Desa Sega. Sasolahan wali inucap luwire : Sasolahan Pendet, Sasolahan Gandrung, Sasolahan Legong sambeh bintang, Sasolahan Rejang Lilit, mwah Sasolahan igel desa. Nampenin kawentenane akadi punika dwaning ring Banjar Bangle durung wenten gamelan utawi kaklencingan, para prakangge utawi para panglingsire kabingungan. Kenken ban medaya apang mresidayang ngaturang sasolahan dwaning onden ada kaklencingan utawi gong. Duk punika sedeng becik sinalih tunggil warga sane kalintang oneng megambel, anggen ipun nyalimurang manah rikala sampun usan makarya ring tegal utawi ring uma. Ipun maderbe terompong beruk, raris terompong pua inucap kabakta ke Pura Pemaksan, kapitegepin malih antuk suling, kendang ngangge tiying kalih bungbung kaentug – entugang ring tanah mecangkitan, malih kategepin antuk cengceng melakar antuk rusak – rusakan singkal mwah kejen. Presida raris gamelan dadakan katabuhin anggen piranti ngamelang sasolahan wali inucap tur mresidayang memargi diastu marupa daya dadakan.

Upacara yadnya utawi Dewa Yadnya kamargiang sanunggil kalih warsa apisan. Sanunggil ngarembat yadnya sampun pastika nyaratang gamelan kaklencingan. Dwaning asapunika, risampun puput ngemargiang upacara yadnya ring Pura Pemaksan Bangle raris parindikan inucap kabligbagang ring paruman banjar. Yan numbas gong aken abarung sinah tan mrasidayang, punika awanan wenten papineh sarat pacang mitegepin trompong beruk mangdene dados gong beruk. Saguluk bawose ring paruman, kalanturang raris antuk upaya ngarya gong beruk jangkep. Daun curing, trompong, riong miwah sane liyanan kalakarin antuk taru lekukun mangdene suaran ipun jangih tur nganyih. Pelawah ipun keangge beruk melakar antuk kau-kau woh kelapa. Risampun puput raris kapalaspas, saha kapastikayang patut kaangge sanunggil upacara yadnya ring Pura Pemaksan Bangle anggen ngamelang sasolahan wali. Kantos mangkin parindikan inucap kantun kamanggehang yadiastu ring Banjar Bangle yan akutang warsa sane lintang sampun presida numbas gong aken utawi gong kebyar abarung. Asapunika presida katur parindikan paembasan Gong Beruk sane wenten kantos mangkin ring Banjar Bangle.

Wastan tabuh – tabuh Gong Beruk wantah merdi pisan, nenten sekadi wastan tabuh gong sane ketah. Wastan tabuh Gong Beruk kauningang sekadi ring sor : Tabuh Gelagah Manis, Tabuh Nem Cenik, Tabuh Nem Gede, Tabuh Kutus Cenik, Tabuh Kutus Gede. Sane keangge karentebin sasolahan wali luwire : Tabuh Pendet, Tabuh Gandrung, Tabuh Legong Sambeh Bintang, Tabuh Rejang Lilit mwah Tabuh Igel Desa.

Ri tepengan pemargin sasolahan wali inicap kauningayang sekadi punika pertama, Jero Mangku ngastawayang pemargin Upacara Pabersihan Prayascita. Sesampun sopacara Prayascita pabersihan puput, raris para teruni kerandan ngaturang sasolahan canang pamendak. Sasolahan canang pamendak raris kalanturang antuk sasolahan pependetan sane kaagem antu para kerandan lanang. Sesampune asapunika, wawu Jero Mangku ngastawayang utawi nganteb bhakti sane katur. Para pamedek malinggih trepti, dwaning ancangn pacang ngaturang bhakti utawi muspa, kalanturang malih antuk nunas wangsuh padan Ida Bhatara.

Risampun nunas wangsuh pada, kalanturang malih antuk ngaturang sasolahan gandrung, sane kaagem antuk anak lanang, rikalaning puniki para pemedek kalintang girang seantukan kadagingin malih antuk pangibing sane katepek antuk gandrung. Sasolahan para pengibing lucu – lucu, sane ngawanang sami pada girang. Risampun punika, polih masandekan ajahan, malih kelanturang antuk sasolahan legong sambeh bintang, sane keagem antuk teruni istri kasarengin antuk para istri liyanan. Sasolahan rejang lilit lanturan sasolahan sane malih katur, para istrine masolah ngiterin palemahan Pura pang tiga. Rikala pacang ngaturang upacara panyineban, malih katur sasolahan igel desa sane kaagem antuk para kulawarga lanang samian tan dados lempas.

Inggih, wantah sapunika katur indik undagan sasolahan wali sane katur rikala karembat upacara yadnya ring Pura Pemaksan Bangle. Samian puniki saking rihin kantos mangkin kantun kamanggehang, tan wenten sane purun ngirangin dwaning samian sangkaning manah ning pangiringe ring Ida Bhatara sane melingga ring Pura Pemaksan Bangle. Sasolahan makemiwah gamelan Gong Beruk setata kapiara kaupapira mangdene setata ajeg lestari kayang kawekas.


Komentar :

ada 0 komentar ke “GONG BERUK RING BANGLE”

Posting Komentar

Tuliskan Pesan/Kesan Anda!

Lencana Facebook

 
This Blog is proudly powered by Blogger.com | Template by Mudiartana